porwania rodzicielskie

Porwania rodzicielskie

Według przepisów z przepisami prawa karnego (art. 211 kk) przedstawiającym porwania rodzicielskie, karze pozbawienia wolności podlega każdy, kto wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru uprowadza lub zatrzymuje osobę małoletnią poniżej lat 15. Orzecznictwo i doktryna wykluczają z kręgu osób mogących popełnić to przestępstwo rodziców posiadających nieograniczoną władzę rodzicielską. W związku z tym porwanie rodzicielskie nie stanowi przestępstwa w Polsce.

Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego władza rodzicielska obejmuje ogół praw i obowiązków rodziców względem dziecka, mających na celu zapewnienie mu należytej pieczy, a także strzeżenie jego interesów, zgodnie z dobrem dziecka oraz interesem społecznym.

Rodzic swym zachowaniem nie powinien utrudniać drugiemu rodzicowi realizacji przysługujących mu względem dziecka praw, niezależnie od ich zakresu. Zgodnie z art. 98 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Każdy z rodziców może działać samodzielnie, o ile działanie to nie ma związku z podejmowaniem decyzji o istotnych sprawach dziecka. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każdy z nich jest jednocześnie uprawniony oraz zobowiązany do jej wykonywania.

Prawa dziecka

O istotnych prawach dziecka rodzice – nawet żyjący w rozłączeniu – rozstrzygają wspólnie, a w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Jednak nie wyklucza to sytuacji, kiedy rodzic, którego władza rodzicielska została ograniczona, będzie miał prawo – stosownie do zakresu ograniczenia określonego przez sąd – do współdecydowania z drugim rodzicem o istotnych sprawach dziecka.

Zakres istotnych spraw dziecka nie został określony w przepisach prawnych, jednak opierając się  na orzecznictwie Sądu Najwyższego, można wyróżnić dwie kategorie sprawy:

  • sprawy doniosłe ze względu na ich ogólnych charakter (są to tzw. sprawy zawsze istotne dla dziecka, np. czasowe powierzenie pieczy nad dzieckiem, decyzja o dokonaniu zabiegu operacyjnego, zapewnienie dziecku odpowiednich warunków mieszkaniowych i decydowanie o wyjeździe dziecka za granicę, zarówno na pobyt stały jak i czasowy, wyjazdy dziecka na zagraniczne wakacje, czy też ustalenie miejsca pobytu dziecka);
  • sprawy istotne ze względu na ich doniosłość w konkretnej sprawie.

W przypadku samowolnej decyzji rodzica w tej mierze drugi z rodziców, któremu przysługuje pełna lub ograniczona do istotnych spraw władza rodzicielska, może podjąć stosowne kroki prawne mające na celu odzyskanie dziecka lub może też ograniczyć się do żądania realizacji swoich uprawnień polegających np. na kontaktach z dzieckiem, decydowaniu o jego istotnych sprawach. Adwokat sporządzi właściwy wniosek inicjujący stosowne postępowanie w sprawie.

Również rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej lub mający zawieszoną władze rodzicielską, czy też ograniczony w wykonywaniu władzy rodzicielskiej ma prawo domagać się realizacji przysługujących mu kontaktów z dzieckiem.

Rodzic posiadający pełną władzę rodzicielską lub ograniczoną do decydowania o istotnych sprawach dziecka w sytuacji, gdy drugi rodzic samowolnie uprowadzi lub zatrzyma dziecko, ma prawo w każdym przypadku wystąpić do sądu opiekuńczego miejsca zamieszkania dziecka lub  miejsca pobytu dziecka) z wnioskiem o odebranie dziecka.

Jeżeli miejsce zamieszkania dziecka nie jest znane, sąd może przeprowadzić dochodzenie w celu ustalenia miejsca pobytu dziecka, kierując odpowiednie żądanie do policji (w tym celu wydaje ogólnopolski nakaz poszukiwań).

Jeżeli toczy się już postępowanie między małżonkami o rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa, czy też postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej, wówczas właściwym sądem do złożenia przedmiotowego wniosku jest sąd, przed którym toczy się postępowanie.

Bezprawne pozbawienie kontaktu z dzieckiem

Rodzic bezprawnie pozbawiony kontaktu z dzieckiem może złożyć wniosek do sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub pobyt dziecka o ustalenie miejsca pobytu dziecka przy tym rodzicu – o ile nie zapadło wcześniej orzeczenie o rozwodzie czy separacji między rodzicami, w którym już ustalono miejsce pobytu dziecka.

Działanie takie może mieć również charakter zapobiegawczy – w sytuacji, kiedy dziecko mieszka z jednym z rodziców, który nie respektuje zasady współdecydowania z drugim z rodziców o istotnych sprawach dziecka i w związku z tym istnieje zagrożenie polegające na niebezpieczeństwie uprowadzenia dziecka przez rodzica, u którego aktualnie zamieszkuje.

Składając wniosek o ustalenie miejsca, należy:

  • powiadomić o terminie swoich czynności rodzica-wnioskodawcę;
  • w razie potrzeby może zażądać pomocy odpowiednich instytucji (policji, pomocy społecznej);
  • sporządzić pisemną notatkę z przebiegu działań.

W przypadku przeszkód uniemożliwiających odebranie dziecka (np. ukrywanie dziecka) kurator sądowy informuje o tym prokuratora, który może wszcząć postępowanie w związku z przestępstwem określonym w treści art. 233 kodeksu karnego polegającym na wywieraniu przemocą lub groźbą wpływu na czynności urzędowe sądu.

Jeżeli rodzic mający prawo do kontaktów z dzieckiem został ich pozbawiony, adwokat w jego imieniu może domagać się realizacji jego  kontaktów z dzieckiem na drodze sądowej. Pismo procesowe złożone w odpowiednim sądzie powinno szczegółowo określać sposób zabezpieczenia.

Porwanie dziecka

Porwanie dziecka przez jednego z rodziców bez wiedzy i woli drugiego rodzica uprawnionego do decydowania o istotnych sprawach dziecka jest przykładem drastycznego nadużycia władzy rodzicielskiej, co stanowi uprawnienie do złożenia wniosku o ograniczenie, a nawet pozbawienie władzy rodzicielskiej tego z rodziców, które się tego dopuściło.

Gdy  jeden z rodziców obawia się, że drugi rodzic uprowadzi, wyjedzie z dzieckiem za granicę  może temu zapobiec podejmując odpowiednie kroki prawne.

Chodzi tu zwłaszcza o sytuację, kiedy obydwoje rodzice mają pełnię władzy rodzicielskiej, bądź jeden z nich ma ją ograniczoną do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka. Wówczas obydwoje muszą wyrazić zgodę na wyrobienie dziecku paszportu.

Rodzic obawiający się celu wykorzystania paszportu dziecka przez drugiego rodzica ma prawo nie wyrazić zgody na jego wyrobienie, wówczas drugi rodzic ma prawo wystąpić do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego wyrobienie, co pozwoli na uzyskanie obiektywnego rozstrzygnięcia w postaci orzeczenia sądu.

Jeżeli jeden z rodziców jest całkowicie pozbawiony lub ograniczony we władzy rodzicielskiej, bez możliwości współdecydowania w kwestii wydania dziecku paszportu, wówczas rodzic posiadający władzę rodzicielską w nieograniczonym zakresie sam zdecyduje o wyrobieniu dziecku paszportu.